Bitwa pod Antonowem – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bitwa pod Antonowem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	4 czerwca 1920
Miejsce	pod Antonowem[a]
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	ofensywa Frontu Płd.-Zach.
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
E. Pogorzelski K. Plisowski Siemion Budionny
Siły
grupa „Skwirska”: 27 pułk piechoty Dywizja Jazdy: 14 pułk ułanów 8 pułk ułanów 1 Armia Konna: 11 Dywizja Kawalerii 14 Dywizji Kawalerii
brak współrzędnych

Bitwa pod Antonowem – walki oddziałów grupy „Skwirskiej” z oddziałami sowieckich 11. i 14 Dywizji Kawalerii z 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie^[4][5]. Przeprowadzona w dwóch fazach operacja zaczepna polskich armii zakończyła się spektakularnym sukcesem. Zajęcie 7 maja Kijowa i utworzenie przedmościa na wschodnim brzegu Dniepru zakończyło polską ofensywę na Ukrainie^[6][7].

Po zakończeniu walk większość uczestniczących w niej jednostek polskich zorganizowała obronę punktową^[8], a front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem^[9].

Armia Czerwona wykorzystała ten czas na reorganizację sił i przygotowanie ofensywy. 26 maja 1 Armia Konna Siemiona Budionnego uderzyła na polskie pozycje, ale próba przełamania obrony polskiej 13 Dywizji Piechoty nie powiodła się^[10][11]. Po porażkach pod Napadówką, Annówką i Dziuńkowem dowódca 1 Armii Konnej Siemion Budionny dokonał przegrupowania sił i skoncentrował swoje oddziały naprzeciw styku polskich 3 Armii gen. Edwarda Śmigłego-Rydza i 6 Armii gen. Wacława Iwaszkiewicza^[12].

 Osobne artykuły: bitwa pod Dziuńkowem, bitwa pod Annówką i bitwa pod Napadówką.

Nowo mianowany dowódca Frontu Ukraińskiego gen. Antoni Listowski zamierzał uprzedzić uderzenie 1 Armii Konnej. Utworzona na prawym skrzydle 3 Armii Grupa „Skwirska” gen. Eugeniusza Pogorzelskiego^[b] miała nacierać znad Skwirki w kierunku południowo-zachodnim, na prawe skrzydło 1 Armii Konnej. Do natarcia na jej lewe skrzydło przygotowywała się 13 Dywizja Piechoty ze składu 6 Armii^[15]. W rejonie Szamrajówka – Ruda stacjonowała Dywizja Jazdy gen. Aleksandra Karnickiego^[16].

Grupa Skwirska gen. Eugeniusza Pogorzelskiego, skoncentrowana pod Skwirą, otrzymała zadanie, by we współdziałaniu z Dywizją Jazdy gen. Aleksandra Karnickiego uderzyć na skrzydło 1 Armii Konnej Budionnego. Wspólną akcją piechoty i kawalerii zamierzano rozbić 14 Dywizję Kawalerii. Dowódca Grupy skierował na Antonów trzy bataliony piechoty. Działająca na lewym skrzydle polska jazda miała za zadanie obejść miejscowość od wschodu^[1].

4 czerwca piechota polska, maszerując wzdłuż Berezianki, podeszła do Antonowa od zachodu, a dokonująca obejścia 4 Brygada Jazdy płk. Konstantego Plisowskiego od północy i wschodu. Uderzenie z kilku stron było na tyle skuteczne, że I batalion 27 pułku piechoty, wsparty 3. i 4 szwadronem 14 pułku ułanów, zajął Antonów^[17], a pozostałe pododdziały grupy obsadziły Tokarówkę, Szalejewkę i Tereszki^[18]. Kontratak kolejnej sowieckiej brygady zagroził artylerii Grupy. W sukurs artylerzystom ruszyły szwadrony 14 pułku ułanów. Kilkakrotnie ponawiane szarże ostatecznie zmusiły kozaków Budionnego do odwrotu. Późnym wieczorem na Antonów uderzyła brygada sowieckiej 11 Dywizji Kawalerii. Atak wsparty był kilkunastominutową nawałą ogniową. Uderzenie przyjęła na siebie 7 kompania 27 pp porucznika Ignacego Burczyńskiego i spieszony 8 pułk ułanów. Sowiecka szarża została odparta, a przeciwnik poniósł dotkliwe straty^[1][19].

Porucznik Ignacy Burczyński tak wspomina ten czas^[20]:

Zwycięstwo pod Antonowem Polacy okupili stratą około 50 poległych i rannych. Zajęcie miejscowości wyprowadziło grupę „Skwirską” i Dywizję Jazdy na prawe skrzydło 1 Armii Konnej. Zaistniała możliwość uderzenia na tyły Budionnego. Szansy tej jednak nie wykorzystano, a dzień później Sowieci trwale przełamali front polski pod Samhorodkiem^[1].

 Osobny artykuł: bitwa pod Samhorodkiem.

• Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budionnego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V – 20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Witold Czaykowski: Zarys historji wojennej 14-go pułku ułanów jazłowieckich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Teofil Nowicki: Zarys historii wojennej 27-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
• Tadeusz Śmigielski: Zarys historii wojennej 8-go Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.