Bitwa pod Luboniczami – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bitwa pod Luboniczami

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	2 października 1919
Miejsce	pod Luboniczami
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Władysław Anders
Siły
Grupa Wielkopolska 1 pułk ułanów 30 Brygada Strzelców
brak współrzędnych

Bitwa pod Luboniczami – walki polskiego 1 pułku ułanów wielkopolskich ppłk. Władysława Andersa z sowiecką 30 Brygadą Strzelców toczone w pierwszym roku wojny polsko-bolszewickiej.

W drugiej połowie lipca 1919 Naczelne Dowództwie WP zakończyło prace nad planem szeroko zakrojonej operacji zaczepnej, której celem było opanowanie Mińska, Borysowa, Bobrujska i oparcie frontu o linię rzek Dźwiny i Berezyny^[2][3].

W rozkazie operacyjnym Frontu Litewsko-Białoruskiego z 3 sierpnia 1919 przewidziano, że Grupa Wielkopolska gen. Konarzewskiego miała nacierać od południowego zachodu, a jednocześnie 1 pułk Ułanów Wielkopolskich miał wyjść na tyły Mińska i przeciąć drogę oraz linię kolejową Mińsk-Borysów^[4][5].

 Osobny artykuł: bitwa o Mińsk.

Po zajęciu Mińska zaistniała możliwość kontynuowania przez wojska Frontu Litewsko-Białoruskiego działań zaczepnych aż do linii rzeki Berezyny. Gdy czołowe elementy Grupy Wielkopolskiej osiągnęły 24 sierpnia rejon Osipowicz, gen. Stanisław Szeptycki wydał rozkaz opanowania Bobrujska. W czasie walk o Bobrujsk kombinowana Grupa Wielkopolska wyparła z miasta oddziały 8 Dywizji Strzelców i opanowała przyczółek na wschodnim brzegu Berezyny^[6][7].

 Osobny artykuł: Bitwa pod Bobrujskiem (1919).

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
Kombinowana Dywizja Wielkopolska	gen. Daniel Konarzewski	Front Litewsko-Białoruski
⇒ 1 pułk ułanów wielkopolskich	ppłk Władysław Anders	Grupa Wielkopolska
→ 1 szwadron	por. Antoni Tuncelman	grupa ppłk. Andersa
→ 3 szwadron	por. Jerzy Skrzydlewski
→ 4 szwadron	por. Jan Czarnecki
→ szwadron ckm
⇒ 2 bateria konna
Armia Czerwona
⇒ 10 Dywizja Strzelców		15 Armia
→ 30 Brygada Strzelców		10 Dywizja Strzelców

Po opanowaniu Bobrujska dowództwo Grupy Wielkopolskiej postanowiło utworzyć obszerne przedmoście na wschodnim brzegu Berezyny, aby uchronić miasto od ognia sowieckiej artylerii^[8]. Zadanie sforsowania Berezyny i opanowania dominujących wzgórz otrzymał 3 pułk strzelców wielkopolskich. Nocą z 30 na 1 września jego bataliony przeprawiły się przez Berezynę i zdobyły przyczółek^[9]. 1 września na przyczółek przeprawił się też 1 pułk ułanów wielkopolskich^[10].

Celem zlikwidowania polskiego przyczółka, dowództwo sowieckiej 10 Dywizji Strzelców skierowało do walki „żelazną brygadę” - 30 Brygadę Strzelców. Polacy postanowili nie czekać na sowiecki kontratak i wieczorem 1 pułk ułanów wielkopolskich otrzymał rozkaz opanowania Lubonicz. Pułkownik Anders wyznaczył do tego zadania dwa szwadrony. Rano 2 września 4 szwadron por. Jana Czarneckiego miał zaatakować Lubonicze od północy, a 3 szwadron od zachodu. Jednak wchodzący do działania 3 szwadron napotkał pod Siergiejewiczami sowiecki batalion strzelców, uwikłał się z nim w walkę i nie wsparł 4 szwadronu^[11].

Po południu wznowiono natarcie. Tym razem do działań weszły wszystkie pododdziały pułku. 1 szwadron realizował obejście stanowisk nieprzyjaciela od wschodu, a pozostałe szwadrony pod dowództwem ppłk. Andersa maszerowały wprost na Lubonicze. W trakcie marszu szpica natknęła się na sowiecką kolumnę. 4 szwadron i szwadron ckm obsadziły skraj lasu, a przy wylocie drogi z lasu zajęła stanowiska bateria artylerii konnej. Gdy kolumna 30 Brygady Strzelców podeszła na odległość 800 m, ogień otworzyła polska artyleria. Sowiecka brygada rozwinęła się w tyraliery i rozpoczęła natarcie. Kiedy strzelcy zbliżyli się do polskich stanowisk, ppłk Anders skierował 4 szwadron do szarży. Jednak głęboki rów porośnięty krzewami uniemożliwiał wyjazd z lasu, a wąski przesmyk koło drogi przykryty został ogniem sowieckiej artylerii. Tylko jedna sekcja z dowódcą szwadronu por. Czarneckim zdołała wydostać się z lasu i przystąpiła do szarży. W tym czasie na polu bitwy pojawił się wracający z rozpoznania pluton ppor. Stanisława Bartlitza i samorzutnie dołączył do szarżującej sekcji^[12][11]. Szarża niewielkiego pododdziału spowodowała nieoczekiwany wybuch paniki w szeregach zmęczonej walką „żelaznej brygady". Jej żołnierze zaczęli wycofywać się w nieładzie. Do pościgu włączył się 3 szwadron i pozostałe sekcje 4 szwadronu. Zapadająca noc i błotnisty teren uchroniły 30 Brygadę Strzelców od zupełnego rozbicia^[12]. W tym czasie 1 szwadron po krótkiej walce zajął Lubonicze, nieprzyjaciel zaś wycofał się w kierunku Olsy i Bacewicz. Noc pułk spędził pod Luboniczami^[13].

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Jan Janusz Czarnecki: Zarys historii wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• 14 Dywizja Piechoty - 1-sza Dywizja Strzelców Wielkopolskich - w wojnie i pokoju. Poznań: 1937.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Juliusz S. Tym: Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919 – kwiecień 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.