Bitwa pod Horbulewem – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bitwa pod Horbulewem
Wojna polsko-bolszewicka
Czas

15 czerwca 1920

Miejsce

pod Horbulewem[a]

Terytorium

Ukraińska Republika Ludowa

Przyczyna

ofensywa Frontu Płd.-Zach.

Wynik

zwycięstwo Polaków

Strony konfliktu
 Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Karol Schubert Klimient Woroszyłow
Dmitrij Korotczajew
Siły
7 Dywizja Piechoty
26 pułk piechoty
27 pułk piechoty
4 Dywizja Kawalerii
brak współrzędnych
Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921[2]
Gen. Tadeusz Kutrzeba
Wyprawa kijowska 1920 roku[3]
Mieczysław Biernacki,
Działania armji konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r.[4]

Bitwa pod Horbulewem – walki polskiej 7 Dywizji Piechoty z sowiecką 4 Dywizją Kawalerii Dmitrija Korotczajewa toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

[edytuj | edytuj kod]

Po spektakularnym sukcesie wojsk polskich na Ukrainie i zajęciu 7 maja 1920 Kijowa, front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwyrę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem[5][6][7].

Armia Czerwona wykorzystała zastój na reorganizację sił i przygotowanie ofensywy. W rejon działań przybyła 1 Armia Konna Siemiona Budionnego. 26 maja rozpoczęła się sowiecka ofensywa na Ukrainie, a już 5 czerwca trzy dywizje sowieckiej 1 Armii Konnej przełamały trwale polski front na odcinku obrony grupy gen. Jana Sawickiego[8][9].

 Osobny artykuł: bitwa pod Samhorodkiem.

Sowiecki plan kontrofensywy na Ukrainie przewidywał odcięcie odwrotu polskiej 3 Armii gen. Edwarda Rydza-Śmigłego zgrupowanej w rejonie Kijowa poprzez opanowanie Korostenia siłami 12 Armii, oraz Koziatyna i Żytomierza przez 1 Armię Konną Siemiona Budionnego[10].

Walczące wojska

[edytuj | edytuj kod]
Jednostka Dowódca

Ugrupowanie

Wojsko Polskie
7 Dywizja Piechoty płk Karol Schubert 3 Armia
XIII Brygada Piechoty płk Michał Zienkiewicz kolumna północna
XIV Brygada Piechoty gen. Eugeniusz Pogorzelski kolumna środkowa
26 pułk piechoty płk Emanuel Hermann
→ I/26 pułku piechoty kpt. Wiktor Eichler szpica kolumny płn
⇒ 27 pułk piechoty ppłk Tadeusz Świderski
7 Brygada Jazdy gen. Aleksander Romanowicz kolumna południowa
baterie 7 pap
Armia Czerwona
4 Dywizja Kawalerii Dmitrij Korotczajew gr. Klementa Woroszyłowa
14 Dywizja Kawalerii Aleksandr Parchomienko
brygada 6 DK odwód 1 Armii Konnej
dwie brygady 11 DK

Walki pod Horbulewem

[edytuj | edytuj kod]

11 i 12 czerwca główne siły 3 Armii gen. Śmigłego-Rydza przebiły się przez pierścień okrążenia pod Borodzianką[11] i kontynuowały marsz odwrotowy za Uszę szosą kijowską, wzdłuż linii kolejowej KijówKorosteń[12].

 Osobny artykuł: bitwa pod Borodzianką.

Grupa płk. Karola Schuberta[b] w składzie 7 Dywizja Piechoty i 7 Brygada Jazdy gen. Aleksandra Romanowicza ubezpieczała kolumny 3 Armii od południa i maszerowała nad Uszę przez Radomyśl[13].

Sowieci zdecydowali się zatrzymać polską armię pod Korosteniem. W tym celu skierowano tam grupę wojsk w składzie 4. i 14 Dywizji Kawalerii pod wspólnym dowództwem Klementa Woroszyłowa[c] z zadaniem opanowania węzła kolejowego Korosteń i ostatecznego rozbicia polskiej 3 Armii[10][14]. 14 czerwca grupa Woroszyłowa ruszyła w kierunku Korostenia. Jego dywizje maszerowały oddzielnie bez łączności między sobą, a odległość między kolumnami dochodziła do 25 kilometrów[14]. 14 Dywizja Kawalerii kierowała się na Starosielce i późnym wieczorem podeszła pod niebroniony przez Polaków Radomyśl. Wcześniej walczyła z sukcesami z idącymi w straży przedniej polskimi 17 pułkiem ułanów i 4 pułkiem strzelców podhalańskich. 4 Dywizja Kawalerii maszerowała na Ośniki[d]i Annopol i wieczorem trzema brygadami osiągnęła rejon Torczyn[e]Horbulew – Annopol[f] i tu zatrzymała się na nocleg[15][16]. W tym czasie polskie 7 Dywizja Piechoty i 7 Brygada Jazdy maszerowały przez Borszczów i Czajkówkę[g] na Horbulew. Ze względu na obecność w tym rejonie kawalerii sowieckiej, dowódca grupy zdecydował się na działania nocne. Około 20.00 oddziały polskie opuściły rejon Radomyśla ugrupowane w trzy kolumny. Kolumnę południową tworzyła 7 BJ gen. Romanowicza, północną XIII Brygada Piechoty płk. Michała Zienkiewicza, środkową XIV Brygada Piechoty gen. Eugeniusza Pogorzelskiego. Patrole idącego na czele kolumny środkowej 27 pułku piechoty ppłk. Tadeusza Świderskiego wykryły w Torczynie znaczne siły nieprzyjacielskiej kawalerii. Dowódca pułku postanowił uderzyć na miejscowość z trzech stron[13]. Zaskoczony przeciwnik wycofał się w nieładzie pozostawiając w rękach Polaków tabory, dywizyjny szpital polowy i sztab administracyjny[17]. Niemal równocześnie idący na czele kolumny północnej II batalion 26 pułku piechoty kpt. Wiktora Eichlera opanował Horbulew[13][18].

Po uporządkowaniu szyków sowiecka kawaleria rozpoczęła serię kontrataków. Załamały je rozwinięte w pozycji obronnej bataliony 26 pułku piechoty. O 8.00 Woroszyłow wprowadził do walki przybyłą z Annopola 3 Brygadę Kawalerii Czebotariewa. Uderzyła ona na skrzydło i tyły 26 pułku piechoty i opanowała część Horbulewa. W krytycznym momencie do obrony miejscowości włączyli się taboryci, woźnice i kucharze dowodzeni przez oficerów administracyjnych pułku[18]. Walkę wsparły dwie baterie 7 pułku artylerii polowej, które ogniem na wprost zatrzymały kawalerię, a następnie zmusiły do milczenia sowieckie baterie. Precyzyjne strzelanie artylerii wywołało owacje wśród piechurów, a 9. i 11 kompania samorzutnie przeszły do kontrataku i odzyskały część wsi. Około 10.00 nieprzyjaciel zaczął wycofywać się, a w ślad za nim ruszyły bataliony 26 i 27 pp i odzyskały Annopol i Świdę[19].

Sytuację próbował ratować dowódca 1 Armii Konnej Siemion Budionny. Skierował on w rejon walk jedną brygadę 6 Dywizji Kawalerii, a następnie dwie brygady z 11 Dywizji Kawalerii. Z pomocą spod Radomyśla śpieszyła też 14 Dywizja Kawalerii. Sowieckie oddziały nie zdążyły jednak na pole bitwy[12][20].

Bilans walk

[edytuj | edytuj kod]

Zwycięstwo 7 Dywizji Piechoty pod Horbulewem opóźniło o dwa dni marsz 1 Armii Konnej na Korosteń. Budionny nie zdołał wyprzedzić cofającej się spod Kijowa 3 Armii gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. Dowództwo Armii Czerwonej utraciło ostatnią szansę otoczenia polskiej armii. Winą za taki stan rzeczy obarczano Klimenta Woroszyłowa, który nie potrafił zorganizować współdziałania obu powierzonych mu pod rozkazy dywizji kawalerii[21][22].

16 czerwca, już bez nacisku ze strony nieprzyjaciela, polska 3 Armia dotarła do Uszy i zajęła wyznaczone jej pozycje obronne. Straty polskie to około 70 poległych i rannych, sowieckie to kilkuset poległych, rannych i jeńców, dwa działa, szpital polowy i większość dywizyjnych taborów[21][23]. W ręce Polaków wpadł też sztandar sowieckiej brygady[18].

Dzień 15 czerwca był do 1939 świętem 27 pułku piechoty[24] i 4 pułku artylerii ciężkiej[25].

  1. Obecnie Horbuliw, Горбулів rejon czerniachowski (Ukraina), na zachód od Radomyśla[1].
  2. Generał Karol Schubert w owym czasie był etatowym dowódcą 7 Dywizji Piechoty[12].
  3. Klimient Woroszyłow był członkiem Rewolucyjnej Rady Wojennej Frontu Południowo-Zachodniego[12].
  4. Obecnie Осники rejon czerniachowski (Ukraina).
  5. Obecnie Торчин.
  6. Obecnie Ганнопіль, rejon czerniachowski (Ukraina).
  7. Obecnie Чайківка, rejon radomyski.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]